هشتگ های داغ:
انتخاب روغن گیربکس دستی(روغن دنده یا واسکازین) مناسب خودروها
معرفی و اهمیت روغن گیربکس
روغن گیربکس (Gearbox Oil) یا روغن دنده خودرو یکی از روانکارهای مهم خودرو است که برای روانکاری چرخ دنده ها و قطعات متحرک موجود در سیستم انتقال قدرت خودرو بالاخص جعبه دنده استفاده می‌شود و واسکازین معادل کلمه روسی روغن دنده (Gear oil) می باشد. وجود مایعی روان کننده در این سیستم کاملا ضروری است تا علاوه بر تعویض آسان دنده خودرو موجب کاهش خوردگی و ساییدگی گردد. انتخاب روغن گیربکس مناسب و استفاده صحیح و تعویض به موقع روغن دنده مهم ترین راه حفاظت و نگهداری و افزایش طول عمر جعبه دنده یا گیربکس خودرو می باشد. با این حال بسیاری از رانندگان خودرو توجهی به روغن دنده خودرو ندارند و این امر می تواند منجر به مشکلات اساسی به ویژه در گیربکس های اتوماتیک گردد.
خواص روغن گیربکس
اصلی ترین قطعات موجود در گیربکس خودرو چرخ دنده ها هستند که دائما در حال حرکت و تماس با سایر چرخ دنده ها و قطعات جعبه دنده می باشند. بنابراین روغن دنده با توجه به شرایط عملیاتی سخت و ویژه جعبه دنده، می بایست دارای خواص ویژه ای برای روانکاری گیربکس خودرو باشد.
گرانروی مناسب روغن گیربکس
به جرأت می توان ادعا نمود گرانروی روغن دنده مهمترین ویژگی آن است. روغن گیربکس باید به اندازه کافی سیال باشد تا به راحتی در جعبه دنده – حتی زمانی که هوا سرد است – توانایی گردش داشته باشد. روغن دنده می بایست دارای گرانروی مناسبی باشد تا در سرعت ها و فشارهای و حرارت عملکردی گیربکس با تشکیل لایه های روغن، توزیع روغن به تمام سطوح روان شونده را تضمین نماید. گرانروی موجب اطمینان از ایمنی دنده ها و کارکرد بدون صدای جعبه دنده می باشد.
پایداری برشی عالی
روغن گیربکس می بایست در کارکردهای طولانی بتواند گرانروی مناسب خود را حفظ نماید.
فشارپذیری بالا و ظرفیت تحمل بالا
یكی از مهم ترین خصوصیات عملكردی روغن گیربکس، دارا بودن خاصيت فشارپذيری بالا و ظرفیت تحمل بالا برای به حداقل رساندن فرسايش و سایيدگی چرخ دنده ها بـرای دنـده هایی است كه در شرايط عملیاتی سخت كار می كنند. خاصیت فشارپذیر بالا یا ظرفیت تحمل بار بیشتر با استفاده از مواد افزودنی در روغن دنده تامین می شود. به این نوع روان كننده ها، روانكارهای فشار پذیر (EP: Extreme Pressure) گفته می شود.
پایداری و مقاومت شیمیایی بالا
روغن دنده می بایست در تماس با فلزاتی همچون فولاد، برنز و یا دیگر آلیاژهای مس سازگاری مناسبی داشته باشد و از لحاظ شیمیایی پایداری و مقاومت خوبی در برابر اکسیداسیون و سفت شدن در حرارتهای بالا داشته و روی قطعات و چرخ دنده ها لایه روانکار پایداری ایجاد نماید.
ضد زنگ و ضد خوردگی
روغن گیربکس می بایست غیرخورنده باشد تا علاوه بر جلوگیری از خوردگی چرخ دنده ها در اثر واکنش های شیمیایی، از خوردگی شیمیایی سطوح فلزی ممانعت نماید. خاصیت ضد زنگ نیز برای جلوگیری از زنگ زدگی سطوح فلزی می باشد.
پایداری در برابر کف کردن
ایجاد کف در محیط روانکاری، موجب می گردد که لایه مناسبی از روغن بر روی دندانه ها و چرخ دنده تشکیل نگردد. بنابراین ضدکف بودن از خواص و مشخصه های مهم روغن دنده است که از تشکیل مقادیر بیش از حد کف در جعبه دنده جلوگیری می نماید.
آبگریزی
روغن دنده می بایست قدرت جدا شدن سریع از آب برای حفاظت از تشکیل امولسیون های مضر را دارا باشد. چرا که که رطوبت موجود در محيط اطراف گیربکس به هنگام پايان کار دنده ها تمايل به ميعان دارند، بنابراین روغن دنده بايد توانايی جداسازی و دفع آب و يا رطوبت را داشته باشد.
سازگاری با کاسه نمدها و آب بندها
سازگاری روغن دنده با کاسه نمدها و آب بندها، از امکان واکنش شیمیایی روغن با کاسه نمد و آب بندها جلوگیری می کند.
چسبندگی
درصورتی که روغن دنده دارای چسبندگی مناسبی نباشد، در اثر نیروی گریز از مرکز در سرعت های بالا موجب هدررفت روغن می گردد.
انواع روغن های دنده
گیربکس های اتوماتیک و دستی هر دو به نوعی عملکرد یکسانی دارند که به ما اجازه تعویض دنده برای کنترل سرعت حرکت را می دهد. اما چیزی که باعث اختلاف این دو گیربکس می شود نوع فرآیند انتقال قدرت و نوع و عملکرد روغن دنده موجود در گیربکس می باشد.
روغن گیربکس دستی
روغن گیربکس دستی برای جعبه دنده های دستی و دیفرانسیل ها مورد استفاده قرار می گیرد و به MTF مشهور است که مخفف Manual Transmission Fluid می باشد. میزان غلظت روغن دنده دستی به مراتب بیشتر از روغن موتور است. این غلظت بالا در روغن دنده های دستی به خاطر درگیر شدن شدید چرخ دنده در گیربکس دستی می باشد. روغن های دنده دستی نیز از نظر طبقه بندی، شباهت زیادی به روغن های موتور دارند. انواع روغن دنده های دستی از لحاظ گرانروی یا ویسکوزیته و سطح کیفی روغن دنده طبقه بندی می گردد.
طبقه بندی روغن های گیربکس دستی
گرانروی روغن دنده دستی
برای طبقه بندی روغن های گیربکس دستی براساس غلظت همانند روغن موتور، استانداردهای متعددی همچون SAE، ISO، MIL وجود دارد. در کشور ما معمولا استاندارد انجمن مهندسی خودرو Society of Automotive Engineers یا SAE استفاده می گردد.
درجه های گرانروی SAE طراحی شده برای روغن هـای دنـده اتومبيـل معمـولا 140،90،85W،75Wو250 می باشد. درجه های گرانروی که با حرف W همراه هستند، برای کاربرد در درجـه حـرارتهـای پـايين (فصل زمستان) و درجه های گرانروی بدون حرف W، برای کاربرد در درجه حرارتهای بالا (تابستان) طراحی شده اند.
يک روغن دنده چند درجه ای مثلا SAE 75W-90 ترکيبی از خواص روغن برای درجه حـرارت هـای پـايين مثل يک روغن SAE 75 W عمل می كند و برای درجه حرارتهای بالا مثل خواص روغن دنده تک درجـه(مونوگرید) SAE 90 عمل می كند. استفاده از روغن دنده چند درجه ای ( مالتی گرید ) در کل سال توصيه شده اسـت.
سطح کیفی روغن دنده های دستی و انتخاب روغن دنده دستی(انتخاب واسکازین)
همان طور که در بالا اشاره گردید، یکی از ویژگی های مهم روغن گیربکس دستی ظرفیت تحمل بار یا فشار پذیر ( (EP) است. استاندارد API که توسط انیستیتو نفت آمریکا به منظور تفكیک بین روغن های دنده خودرو با سطوح مختلف خواص فشار پذیری یا EP برای روغن دنده های دستی تدوین گردیده است، روغن گیربکس دستی را از لحاظ کیفیت به هفت سطح کیفی زیر تقسیم می کند. البته استاندارد AGMA ( American Gear Manufacturers Association ) نیز برای تقسیم سطوح کیفی روغن دنده وجود دارد، که چندان مرسوم نمی باشد.
معمولا اکثر اتومبیل های مدرن با جعبه دنده دستی به روغن دنده با سطوح کیفی همچون API GL-4 و API GL-5 نیاز دارند. برای انتخاب روغن گیربکس دستی مناسب هر خودرو می بایست با مراجعه به دفترچه خودرو، گرانروی و سطح کیفی توصیه شده برای روغن دنده دستی را مشخص نمود و از میان برندهای معتبر تولید کننده روغن دنده و روانکارهای خودرویی، روغن دنده مناسب را خریداری نمایید.
روغن دنده دستی نیز همانند سایر روغن ها و سیالات خودرو نیاز به تعویض دارد. مشکل اصلی در گیربکس دستی، پایین آمدن کیفیت روغن نیست، بلکه آلودگی روغن گیربکس است چرا که در جعبه دنده دستی معمولا کیفیت روغن دنده ثابت می باشد ولی براده ها و ذرات کوچک فلزی ناشی از تماس چرخ دنده ها با یکدیگر موجب آلودگی روغن گیربکس می گردند. همین براده های ریز میکروسکوپی می تواند عملکرد روغن را مختل نماید. کاهش روانکاری روغن دنده، موجب کاهش عمر جعبه دنده دستی و سیستم انتقال قدرت می گردد. تعویض به موقع روغن گیربکس باعث روان کار کردن گیربکس، افزايش عمر مفيد قطعات، كاهش درجه حرارت گيربكس، كاهش سر و صدا و در نهايت بهبود عملكرد آن می‌شود
همانند سایر روغن ها و سیالات، دفترچه راهنمای خودرو بهترین منبع تعیین حجم، گرانروی و سطح کیفی مناسب روغن گیربکس دستی خودرو است. در دفترچه راهنمای خودروهای مدل گیربکس دستی آریو زوتی Z300 ، برلیانس H220 و H230 ، جک S3 و S5 و تویوتا یاریس Yaris در مدل های دنده دستی روغن گیربکس دستی مناسب این خودروها می بایست دارای سطح کیفی API GL-4 و گرانروی SAE 75W/90 باشند. روغن دنده استاندارد با سطح کیفی API GL-4 و ویسکوزیته SAE 75W90 انتخابی مناسب برای جعبه دنده دستی این خودروها می باشد.
همچنین در دفترچه راهنمای خودروهایی همچون خانواده سایپا X100 پراید، پژو 405، پژو پارس و خودروی ساینا که دارای گیربکس دستی می باشند، سطح کیفی API GL-4 و شاخص گرانروی SAE 75W/80 را به عنوان ویژگی های روغن دنده دستی مناسب این خودروها با توجه به شرایط آب و هوایی محیط کشورمان اعلام کرده اند.البته در خودروهای پراید که در مناطق گرمسیری مورد استفاده قرار می گیرند می توان از روغن گیربکس هایی با ویسکوزیته های SAE 75W90، SAE 80W90 استفاده نمود و در مناطق گرمسیری می توان از روغن گیربکس دستی SAE 85W90 برای خودرو ساینا استفاده نمود.می توان همواره از سطح کیفی GL-5 به جای GL-4 در روغن دنده های دستی استفاده نمود.
زمان مناسب تعویض روغن گیربکس دستی
روان کار کردن گیربکس هم در نتیجه تعویض به موقع روغن دنده می باشد. به طور کلی کیلومتر و زمان دقیق تعویض روغن گیربکس به نوع گیربکس دستی خودرو بستگی دارد. البته به دلایل مختلف در مورد زمان مناسب تعویض روغن گیربکس دستی توصیه های متنوعی وجود دارد. در دفترچه راهنمای خودروهایی همچون آریو و برلیانس دستی و پژو پارس اشاره ای به زمان تعویض روغن دنده نگردیده است. در دفترچه پژو 405 نیز اعلام گردیده است که روغن دنده دستی نیاز به تعویض ندارد و در دفترچه خودروی خانواده پژو 206 نیز به صراحت بیان گردیده است که در گیربکس دستی پژو 206 احتیاجی به تعویض دوره ای ندارد و می بایست سطح روغن بررسی گردد. در خودروی رانا سطح روغن گیربکس می بایست در هر شصت هزار کیلومتر چک شــود و در صورت نیاز سرریز شود. همچنین برای خودروهای خانواده سایپا X100 پراید و ساینا توصیه گردیده است که در شرایط سخت رانندگی در هر سی هزار کیلومتر روغن گیربکس دستی تعویض گردد. همچنین در خودرو آریو دستی، علاوه بر بازدید دوره ای، هر سی هزار کیلومتر روغن دنده می بایست تعویض گردد.
همان طور که اشاره گردید به مرور براده های فلزی و ذرات گرد و غبار موجود در گیربکس موجب آلودگی روغن دنده دستی
می گردد، به طوری که عملکرد روانکاری روغن را مختل می نماید. پس علت این تناقض در مورد زمان تعویض روغن گیربکس دستی چیست؟ پاسخی که می توان داشت این است که معمولا هم زمان با تعویض دیسک و صفحه كلاچ، روغن گیربکس نيز تعويض مي شود. زمان معقول برای تعویض کلاچ پس از ۵۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر است، اما این عدد با توجه به نوع رانندگی می‌تواند کم و زیاد شود. برای مثال اگر در شهر و شرایط ترافیک بالایی رانندگی می‌کنید ممکن است این عدد به بین ۳۰ تا ۴۰ هزار کیلومتر برسد. از طرفی اگر کسی در مسیر‌های جاده‌ای یا اتوبانی بیشتر تردد کند و از کلاچ زیاد استفاده نکند، این عدد به ۷۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر افزایش پیدا می‌کند. شاید همین امر موجب گردیده است که در اکثر دفترچه های خودرو زمان دقیق تعویض روغن گیربکس ذکر نگردیده است.
چک کردن سطح روغن گیربکس
بررسی میزان روغن گیربکس در یک جعبه دنده دستی می‌تواند مشکل باشد.چرا که تعداد کمی از تولید کنندگان، گیج (میله نشانگر) برای نمایش سطح روغن گیربکس در خودرو در نظر گرفته اند. در هر نوبت تعویض روغن می توانید از اتوسرویس خود درخواست نمایید تا سطح روغن گیربکس شما را چک نمایند. این کار فقط چند دقیقه زمان خواهد برد. علاوه بر چک کردن سطح روغن گیربکس، اتوسرویس می تواند از لحاظ ظاهری آلودگی های براده های ریز فلزی و ورود آب روغن دنده دستی را بررسی نماید در صورت لزوم به تعویض واسکازین اقدام نمایید.
بر خلاف روغن موتور، روغن گیربکس نمی سوزد، پس اگر سطح روغن شما کاهش می یابد به احتمال فراوان سیستم انتقال قدرت خودرویتان روغن ریزی و نشتی دارد.
